Alper Yakar

Merhaba herkese, bugünkü yazımda finansal olarak zor günler geçiren KOBİ’ ler için stratejik finansal yönetim hakkında bir şeyler yazmak istedim. Bu konu aynı zamanda yüksek lisans final çalışmam olduğu için sizlere bilgilendirme yapabileceğimi düşünüyorum.

KOBİ’leri tanımlayabilmek için birçok farklı kriter kullanılmıştır. KOBİ tanımını etkileyen belli başlı faktörler olarak sanayileşme düzeyi, kullanılan teknoloji, pazarın büyüklüğü, faaliyette bulunulan iş kolu, kullanılan üretim tekniği, zaman, ekonomik düzey, üretilen malın özellikleri, iş gören sayısı, kuruluş ve araştırmalar sıralanabilir.

KOBİ’lerde Stratejik Finansal Yönetim (SFY), küçük ve orta ölçekli işletmelerin finansal kaynaklarını yönetirken stratejik bir yaklaşım benimsemelerini ifade eder. SFY, işletmelerin uzun vadeli hedeflerine ulaşmalarını desteklemek ve sürdürülebilir büyümelerini sağlamak için finansal kaynakları etkili bir şekilde kullanmalarını hedefler. Başarılı tüm işletmelerin, finansal kaynakların verimli bir şekilde kullanılması ve günlük finansal işlemlerin etkin bir şekilde yönetilmesini sağlayacak sağlıklı bir finansal yönetim sistemine gereksinimi bulunmaktadır. Stratejik finansal yönetim kavramı ve uygulamaları, bir işletmenin yönetim yapısı içerisinde, işletme sahibi ve/veya yöneticileri tarafından alınacak tüm ana finansal kararlar ve uygulamaları kapsamaktadır. Yapılan geçmiş araştırmalar “Planlama, finansal kayıtların tutulması, dışarıdan profesyonel danışmanlık ve finansman sağlanması gibi finansal faaliyetlerin, KOBİ’lerdeki başarı ile pozitif korelasyonu olduğunu göstermiştir.”

İşletmelerin ana hedefleri olan büyüme ve karlılık üzerinde etkin ve verimli bir finans yönetiminin önemi genel olarak kabul edilmekle birlikte, işletmelerdeki stratejik finansal yönetim (SFY) uygulamaları konusunda finans yönetimi literatüründe kısıtlı sayıda araştırma bulunmaktadır. Bu uygulamaların işletmelerde büyüme ve rekabet gücü ile olan ilişkisi konusunda ise araştırma sayısı da aynı şekilde azdır.

Türkiye’de KOBİ’ler, özellikle devlet kaynaklı destekleme politikalarının yürürlüğe girmesinin olumlu etkisi ile , son yıllarda önemli gelişme ve ilerlemeler kaydetmiştir. Bununla birlikte, birçok gelişmekte olan ülkede olduğu gibi ülkemizde de KOBİ’ler, genel yönetim, AR-GE, nitelikli insan kaynağı, finansman ve pazarlama konularında süregelen önemli sorunlar ile karşı karşıyadır. Bu sorunlar içerisinde, teknik bilgiye en çok ihtiyaç duyulan alanlardan biri olan finansal yönetim ilk sıralarda yer almaktadır.

Türkiye’de KOBİ’lerin finansal yönetim sorunları, finansal kaynaklara erişimin zorluğu ve finansal kaynakların yetersiz olmasından dolayı, şu ana kadar bu alanda kısıtlı kalmış, yapılan akademik çalışmaların büyük bir kısmı kısıtlı finans kaynaklarına erişim sorunlarına odaklanmıştır. Bunun sonucunda, işletmeler için büyük önem taşıyan finansal yönetimin diğer unsurlarında (nakit yönetimi, işletme sermayesi yönetimi, yatırım faaliyetleri, borç ve alacak yönetimi, stok yönetimi, maliyet yönetimi, vb.) yapılmış araştırmalar sınırlı sayıda kalmıştır.

Türkiye’de KOBİ’ler, maliyet yüksekliği nedeniyle, finansal yönetim başta olmak üzere, uzmanlık gerektiren konularda, profesyonel yöneticiler istihdam edememekte ve dışarıdan danışmanlık hizmetleri alamamaktadır. Ayrıca, işletme sahiplerinin karar alma konusunda kendi bilgi ve tecrübelerini yeterli görmeleri ve işletmedeki karar alma mekanizmalarını başka bir şahısa devretme konusunda isteksizlikleri de bunda etkili olabilmektedir. Bütün bu nedenler, işletmelerde sağlıklı ve verimli bir finansal yönetim sisteminin kurulamaması ve yürütülememesine neden olabilmektedir. İşletmelerin faaliyet gösterdikleri ekonomik ortamın son derece karmaşık, yüksek riskler içeren ve rekabet yoğun olması, finansal yönetim sorunlarını daha da önemli hale getirmekte, çoğu zaman işletmelerin hayatta kalamaması sonuçlarını dahi doğurabilmektedir.

Literatür incelendiğinde gerek dünyada gerekse ülkemizde, KOBİ finansmanı alanındaki araştırmaların, KOBİ’lerde finansmana erişim ve bu konuda karşılaşılan sorunlarda yoğunlaştığı görülmektedir. Araştırmalar, gelişmekte olan ülkelerde faaliyet gösteren KOBİ’lerin, gelişmiş ülkelere kıyasla dış kaynak sağlamada daha büyük sorunlar yaşadığını ortaya koymaktadır. Özellikle mikro ve küçük işletmelerin büyümelerini ağırlıkla dış kaynaklarla sağlaması, buna karşın kredibilite sorunları ve makroekonomik sıkıntılar nedeniyle bu kaynakların kısıtlı olarak kullanılabiliyor olmasından dolayı, işletmelerin mevcudiyetini devam ettirmesini etkileyecek kadar önemli olan, dolayısıyla işletme sahipleri veya yöneticileri açısından stratejik önem taşıyan finansal yönetim uygulamaları, finansmana erişim sorunlarına kıyasla geri planda kalmaktadır. Bu durum, akademik araştırmalara da yansımakta, işletmelerde finans yönetimi uygulamaları konusunda, finansman sağlama sorunlarına kıyasla çok daha az sayıda araştırma yapıldığı görülmektedir.

KOBİ’ler için dış finansman olanaklarının çoğaltılmasının ve koşulların iyileştirilmesinin, özellikle ülkemizde sermaye birikiminin yetersizliği göz önüne alındığında taşıdığı önem ortadadır. Ancak, işletmelerde finansal kaynaklara ulaşmak kadar, bu kaynakların verimli kullanılması da eşit derecede önem taşımaktadır. Örneğin, başarılı üretim ve pazarlama faaliyetleri sonucu satış hacimlerini arttırabilen birçok işletme, alacak tahsilinde yaşadıkları sıkıntılardan dolayı borçlarını ödeyememe, bunun sonucunda da iflas sürecine kadar gidebilme riski ile karşı karşıya kalabilmektedir.

Benzer şekilde, uzun vadeli yatırımlarını kısa vadeli finansal kaynaklarla finanse eden veya maliyet analizlerini hatalı yapan işletmeler de planladıkları büyüme ve karlılık hedeflerine ulaşmakta zorluklar yaşayabilmektedir. Yeterli sermayeye sahip olan bazı işletmelerde, nakit yönetimi ve envanter kontrolündeki başarısızlıkların işletmelerin iflasına yol açabileceği de çeşitli araştırmalarda belirtilmektedir. Bu tespitlere rağmen, ülkemizdeki KOBİ sahipleri ve/veya yöneticilerinin sürdürülebilir büyümeyi yakalamaları ve rekabet güçlerinin yükseltilmesinde büyük önem taşıyan stratejik finansal yönetim uygulamaları konusuna yeteri kadar eğilemedikleri de yapılan araştırmalar ile ortaya konmuştur.